Cmentarz jeńców wojennych w Sosnowicach

CMENTARZ JEŃCÓW WOJENNYCH W SOSNOWICACH

Budowę obozu dla robotników przymusowych w Sosnowicach rozpoczęto jesienią 1941 r., kiedy to do lasu obok zakładów produkcji amunicji przywieziono pierwszych jeńców radzieckich. W czasie budowy obozu wybuchła epidemia tyfusu, w wyniku której zginęło około 300 więźniów. W latach 1942-1944 oprócz jeńców radzieckich przywożono jeńców z okupowanej Polski, Jugosławii, Francji i innych krajów. Jeńcy i więźniowie pracowali przy załadunku i rozładunku z wagonów amunicji produkowanej w lokalnych fabrykach. Obok obozu składającego się z baraków dla więźniów znajdowały się budynki mieszkalne dla oficerów dozoru i żołnierzy niemieckich SS, a w głębi lasu liczne budynki i magazyny fabryczne.
W lutym 1945 hitlerowcy wywieźli więźniów w głąb Niemiec, wysadzając budynki w powietrze i częściowo zniszczyli lager oraz fabrykę. Przez rok, aż do lata 1946 roku, stacjonowały tu wojska radzieckie. Po odejściu wojsk większość terenu przekazano miejscowej nadleśnictwa Golczewo. Liczne niewybuchy niemieckie pozostały w okolicznych lasach na obszarze ponad 260 ha, stwarzając zagrożenie dla pracowników leśnych, mieszkańców i grzybiarzy. Lasy te zostały oczyszczone z niewybuchów w 1949 r., w 1986 r. oraz kompleksowo przez saperów Wojska Polskiego z Pułku Inżynieryjnego w Szczecinie – Podjuchy i Brygady Zmotoryzowanej w Trzebiatowie w latach 2004-2005. Łącznie saperzy Wojska Polskiego zneutralizowali ponad 28 000 niewybuchów.
Przez długi okres, bo do lat 2014-2015, nie istniały dane osobowe dotyczące więźniów i więźniów przebywających w obozie. Jedyne informacje pochodziły od kilku ocalałych więźniów tego obozu oraz od pionierów, pierwszych mieszkańców Golczewa, którzy przybyli w te okolice wiosną 1945 r. Podali, że na południowy zachód od obozu, na leśnej polanie, hitlerowcy pochowali wielu zmarłych więźniów i więźniów. W latach 60. i 70. XX w. mieszkańcy Sosnowic oraz harcerze ze szkoły podstawowej w Golczewie budowali symboliczne groby, stawiali bezimienne krzyże brzozowe oraz opiekowali się terenem. W 1989 roku z inicjatywy władz gminy Golczewo postawiono betonowy pomnik. Dziś oprócz pomnika znajduje się cmentarz wojenny założony w 1997 r., który został odnowiony w 2015 r. Przez długi okres, aż do 2014 r., brak było danych osobowych dotyczących więźniów i przebywających tam więźniów oraz dokładnej liczby osób. W latach 2013-2014 przeprowadzono prace badawcze, które potwierdziły, że ówczesne władze niemieckie nadzorujące ten obóz i fabrykę utworzyły w tym miejscu w 1941 roku cmentarz dla zmarłych jeńców radzieckich. W trakcie prac badawczych odkopano szczątki 180 osób. Tożsamość 167 zmarłych osób ustalono na podstawie zachowanych znaków identyfikacyjnych z obozów oraz porównania danych antropologicznych z dokumentami archiwalnymi. Wszyscy zidentyfikowani jeńcy wojenni byli obywatelami ZSRR, żołnierzami Armii Czerwonej wziętymi do niewoli w 1941 r. Według dokumentów archiwalnych zostali oni skierowani do pracy w obozie fabrycznym 7 grudnia 1941 r. Pierwsze zgony odnotowano 15 grudnia 1941 r. a ostatni pochowany zmarł 27 czerwca 1942 r. Niemcy najczęściej jako przyczynę śmierci podawali „wycieńczenie”, jednak znalezione podczas badań ślady jednoznacznie wskazują, że co najmniej kilku z nich zostało rozstrzelanych. Ustalono, że byli to więźniowie narodowości rosyjskiej, tatarskiej i gruzińskiej. Konieczne są dalsze badania w celu ustalenia miejsc pochówku więźniów. oraz jeńcy z innych krajów i jeńcy radzieccy z późniejszych okresów.